Η φωνή παράγεται από την δόνηση των φωνητικών μας χορδών όταν ο αέρας περνάει αναμεσά τους. Η ένταση, η συχνότητα και η χροιά της κάθε φωνής είναι ξεχωριστή και οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Το εύρος, το μήκος, η τάση των φωνητικών χορδών και η γενικότερη ανατομία του λάρυγγα και του ανώτερου αναπνευστικού παίζουν καίριο ρόλο στη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών της φωνής.
Τι είναι ο βράγχος φωνής;
Με τον όρο βράγχος φωνής (βραχνάδα) εννοούμε την οποιασδήποτε μορφής αλλοίωση της φωνής μας (αδύναμη, ψιλή, βαθιά, διπλή κλπ). Συχνότερα η βραχνάδα οφείλεται σε διαταραχές των φωνητικών χορδών. Τα αίτια του βράγχους φωνής μπορούν να διαχωριστούν σε λαρυγγικά και μη. Ο διαχωρισμός αυτός δεν έχει πάντοτε σαφή όρια καθώς μια λειτουργική βλάβη της φωνής (μη-λαρυγγική) μπορεί να προκαλέσει οργανική βλάβη (λαρυγγική).
Ποια τα βασικά αίτια;
Τα λαρυγγικά αίτια είναι:
- Λοιμώξεις του λάρυγγα (οξεία, χρόνια, μυκητιασική λαρυγγίτιδα)
- Αλλεργικές καταστάσεις – αλλεργική λαρυγγίτιδα – χρόνιος βήχας
- Κακή χρήση φωνής (πολύωρη ομιλία, φωναχτά ή ψίθυροι) που μπορεί να οδηγήσει σε έλκος και κοκκίωμα φωνητικών χορδών
- Επαφή του λάρυγγα με ερεθιστικές ουσίες όπως καπνός τσιγάρου, αλκοόλ, κοκαΐνη, καυτερά και καυτά φαγητά και ορισμένα φάρμακα (αντιφλεγμονώδη, αντιισταμινικά, διουρητικά, ορμόνες, καρδιολογικά, ψυχότροπα)
- Τραυματισμός του λάρυγγα από ιατρογενή αίτια (διασωλήνωση) ή ατύχημα (κάκωση, τραύμα) που οδηγούν σε οίδημα, αιμάτωμα, ή ουλή
- Ξένα σώματα στον λάρυγγα (κόκκαλα, τροφές, παιχνίδια και αντικείμενα)
- Διαταραχές της κινητικότητας του λάρυγγα (πάρεση, ημιπάρεση, σπαστικότητα, ατελής σύγκλειση φωνητικών χορδών)
- Καλοήθεις όγκοι του λάρυγγα (οζίδια-κάλοι, πολύποδες, κύστες, οίδημα Reinke) που συνήθως προκαλούνται από χρόνια καταπόνηση της φωνής
- Προ καρκινωματώδεις βλάβες (θηλώματα, λευκοπλακία) και καρκίνος του λάρυγγα
Τα έξω-λαρυγγικά αίτια είναι:
- Η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση
- Ξένα σώματα τραχείας και οισοφάγου
- Συστηματικές παθήσεις (υποθυρεοειδισμός, ρευματοειδής αρθρίτιδα, νόσος Parkinson, πολλαπλή σκλήρυνση, νόσος Sjogren)
- Φυσιολογικές μεταβολές λόγω ηλικίας (εφηβεία, εμμηνόπαυση, υπερήλικες)
- Τραυματισμός του λαρυγγικού νεύρου μετά από επεμβάσεις (θυρεοειδούς, αυχένα, καρωτίδων, οισοφάγου) ή λόγω νοσημάτων (βρογχοκήλη, καρκίνος θυρεοειδούς και πνεύμονα)
Οι περισσότερες αιτίες που αλλοιώνουν την φωνή μπορούν εύκολα να διαγνωστούν με την ενδοσκόπηση του λάρυγγα. Είναι μια εύκολη και γρήγορη εξέταση, χωρίς να απαιτείται προετοιμασία από τον ασθενή και γίνεται στο εξωτερικό ΩΡΛ ιατρείο με τη χρήση εύκαμπτου ή άκαμπτου ενδοσκοπίου. Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει την καταγραφή της εξέτασης σε βίντεο, τη λήψη φωτογραφιών και την δυνατότητα έτσι ανάκλησης της ενδοσκόπησης στο μέλλον για πιθανή σύγκριση αποτελεσμάτων. Η στραβοσκόπηση είναι πρακτικά μια ρύθμιση της ενδοσκόπησης που μας επιτρέπει να βλέπουμε την κινητικότητα και την παλμική ταλάντωση των φωνητικών χορδών σε αργή κίνηση. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να αξιολογήσουμε το εύρος και την διάρκεια των κραδασμών, καθώς και την συμμετρικότητα και ευλυγισία των φωνητικών χορδών. Αν κατά την ΩΡΛ εξέταση δεν βρεθεί εμφανής παθολογία στον λάρυγγα, ο ασθενής μπορεί να παραπεμφτεί για πιο ειδικές εξετάσεις ή να του ζητηθεί να επισκεφτεί ιατρό άλλης ειδικότητας για περαιτέρω διερεύνηση. Όσοι παρουσιάζουν βράγχος φωνής δεν θα πρέπει να φοβούνται να επισκεφτούν άμεσα ΩΡΛ ιατρό. Οι περισσότερες καταστάσεις πιο προκαλούν βραχνάδα είναι καλοήθεις και με την έγκαιρη διάγνωση μπορούν να αντιμετωπιστούν άμεσα και χωρίς επιπλοκές. Η ταχύτητα εγκατάστασης της διαταραχής της φωνής ποικίλει και εξαρτάται από την αιτία που την προκαλεί. Για παράδειγμα, η οξεία λαρυγγίτιδα προκαλεί άμεσα βράγχος ενώ η παλινδρόμηση και το κάπνισμα μπορεί να καθυστερήσουν να εγκαταστήσουν βραχνάδα. Μια δυσφωνία θεωρείται χρόνια όταν ξεπεράσει τις 2 εβδομάδες.
Ποια η θεραπεία για αντιμετώπιση;
Η θεραπεία του βράγχους φωνής είναι διαφορετική για τον καθένα και εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την αιτία. Η οξεία λαρυγγίτιδα είναι συνήθως μια ιογενής λοίμωξη που υποχωρεί μόνη της σε διάστημα περίπου 3 ημερών. Η θεραπεία με οδηγίες σωστής χρήσης της φωνής, εισπνοές υδρατμών με αιθέρια έλαια (ρίγανης και θυμαριού) και πιθανώς χορήγηση φωνοπροστατευτικών και λειαντικών σπρέι μπορεί να βοηθήσουν τον ασθενή να αναρρώσει ταχύτερα. Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση βελτιώνεται με την χορήγηση φαρμάκων που επιδρούν στην οξύτητα των γαστρικών υγρών. Σε πολλές οργανικές και λειτουργικές αιτίες δυσφωνίας (οζίδια, νευρομυικές, μετατραυματικές παθήσεις κ.α) η λογοθεραπεία μπορεί να δώσει αξιοπρεπή λύση. Σε αντίστοιχου τύπου βλάβες, μπορούν να γίνει έγχυση κολλαγόνου ή τοποθέτηση λίπους πέριξ των φωνητικών χορδών. Η μικρού βαθμού λευκοπλακία μπορεί να περιοριστεί με την διακοπή του καπνίσματος. Αν όμως δεν βελτιωθεί σε διάστημα 10 ημερών, τότε η μικρολαρυγγοσκόπηση και χειρουργική εξαίρεση της βλάβης κρίνεται αναγκαία. Οι περισσότεροι καλοήθεις και κακοήθεις όγκοι των φωνητικών χορδών καλό είναι να αφαιρούνται για τη θεραπεία της δυσφωνίας, την πρόληψη επιδείνωσης της κατάστασης και για την οριστική διάγνωση με τη βιοψία και την παθολογοανατομική μελέτη της βλάβης.
Η πρόληψη του βραχνιάσματος επιτυγχάνεται με την τήρηση των βασικών αρχών υγιεινής της φωνής:
- Αποφυγή εξαιρετικά ισχυρού γέλιου, των ζητωκραυγών και κραυγών
- Αποφυγή έντονου καθαρίσματος του λαιμού και του βήχα
- Αποφυγή της προσπάθειας κατά την φώνηση. Μείωση της φωνητικής δραστηριότητας, τραγουδιού και ομιλίας. Φωνητική ανάπαυση
- Αποφυγή ομιλίας όταν υπάρχει λοίμωξη ανώτερου αναπνευστικού
- Αποφυγή της ομιλίας χωρίς μικρόφωνο, όταν υπάρχει θόρυβος. Αν δεν υπάρχει μικρόφωνο ο ομιλών πρέπει να βρίσκεται στο κέντρο της αίθουσας ώστε να ακούγεται χωρίς να υψώνει την ένταση της φωνής
- Αποφυγή αναπνοής από το στόμα όταν ο καιρός είναι κρύος. Εάν είναι δυνατόν στο εσωτερικό του σπιτιού και της εργασίας να υπάρχει σταθερή υγρασία και ο αέρας να είναι καθαρός
- Αποφυγή τροφών με πολλά καρυκεύματα
- Περιορισμός στη λήψη οινοπνευματωδών, ασπιρίνης, αντιισταμινικών και κατασταλτικών
- Διατήρηση καλής υγείας, κανονική άσκηση, αποφυγή σκόνης και καπνού
- Κατά την ομιλία να χρησιμοποιείται ήρεμη, κανονική και όχι ψιθυριστή φωνή. Λήψη της όρθιας θέσης κατά την ομιλία
- Λήψη ουσιών όπως μαστίχα και καραμέλες χωρίς ζάχαρη οι οποίες προκαλούν την έκκριση σιέλου
- Λήψη θερμών (όχι καυτών) υγρών όπως τσάι και νερό για να διατηρείται το όργανο της φωνής υγρό
- Αποφυγή από τους τραγουδιστές να χρησιμοποιούν τη φωνή τους σε εξαιρετικά υψηλές συχνότητες και εντάσεις
