Πίνακας Περιεχομένων
ToggleΓράφει ο ΩΡΛ Δρ. Σουλαντίκας Κωνσταντίνος
Τι είναι η βαρηκοΐα;
Βαρηκοΐα ονομάζεται το σύμπτωμα μειωμένης ακοής που είτε το αντιλαμβάνεται το ίδιο το άτομο, είτε το παρατηρεί κάποιος από τον περίγυρό του. Σε ορισμένες περιπτώσεις η διάγνωση γίνεται τυχαία από τον ΩΡΛ ιατρό στα πλαίσια ακοολογικού ελέγχου. Φυσιολογικά η ακοή μειώνεται προοδευτικά όσο μεγαλώνει το άτομο. Το 30% των ανθρώπων άνω των 65 ετών και το 50% άνω των 75 ετών εμφανίζουν κάποιου βαθμού βαρηκοΐα. Η συγκεκριμένη βαρηκοΐα των μεγαλύτερων ηλικιών ονομάζεται πρεσβυακουσία και αφορά τις υψηλές συχνότητες ακοής (πρίμα). Η απώλεια ακοής ωστόσο μπορεί να αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες. Τα μικρά παιδιά μπορεί να πάσχουν από κληρονομική ή συγγενή βαρηκοΐα. Έχουν αναγνωριστεί πάνω από 300 κληρονομικά σύνδρομα που προκαλούν βαρηκοΐα από τη νεογνική ηλικία. Η συγγενής βαρηκοΐα δεν μεταδίδεται με γονίδια αλλά μπορεί να οφείλεται σε λοιμώξεις της κύησης (τοξόπλασμα, ερυθρά, έρπητας, κυτταρομεγαλοϊός) που οδηγούν σε μηνιγγίτιδα του παιδιού και τελικά σε οστεοποίηση του οργάνου ακοής (κοχλίας). Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι βαρηκοΐα μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές σε οποιαδήποτε τμήμα του αυτιού από τον έξω ακουστικό πόρο, το μέσο ους με τα οστάρια του (σφύρα, άκμονας, αναβολέας), έως και το έσω ους (κοχλίας, ακουστικό νεύρο, κέντρο της ακοής στον εγκέφαλο).
Πόσοι τύποι βαρηκοΐας υπάρχουν;
Η βαρηκοΐα διαχωρίζεται σε κατηγορίες με βάση κάποιους παράγοντες που την χαρακτηρίζουν. Όπως αναφέραμε, η βαρηκοΐα μπορεί να είναι κληρονομική, συγγενής ή επίκτητη δηλαδή να προκαλείται στην μετέπειτα ζωή χωρίς να οφείλεται σε προβλήματα που υπάρχουν κατά τη γέννηση του ατόμου. Αρχικά, μας ενδιαφέρει ο βαθμός της απώλειας ακοής με βάση την ένταση δηλαδή τα decibel (db):
- Φυσιολογική ακοή: 0-25 dB, (20dB στα παιδιά)
- Μικρού βαθμού βαρηκοΐα: 26-40 dB
- Μετρίου βαθμού βαρηκοΐα: 41-55 dB
- Μετρίου-σοβαρού βαθμού βαρηκοΐα: 56-70 dB
- Σοβαρού βαθμού βαρηκοΐα: 71-90 dB
- Πρακτική κώφωση: πάνω από 90 dB
Έπειτα αξιολογούμε την έκταση της βαρηκοΐας σε σχέση με τις διαφορετικές ακουστικές συχνότητες (frequency, Hz). Έτσι ονομάζουμε βαρηκοΐα χαμηλών συχνοτήτων τη μείωση ακοής που αφορά κυρίως τα μπάσα ενώ βαρηκοΐα υψηλών συχνοτήτων όταν η μεγαλύτερη απώλεια είναι στα πρίμα. Ο πιο σημαντικός διαχωρισμός της βαρηκοΐας, που θα οδηγήσει στη σωστή αντιμετώπιση του προβλήματος, γίνεται με βάση το τμήμα του αυτιού που πάσχει. Σε παθολογία του έξω ή του μέσου ωτός, η βαρηκοΐα συνήθως μπορεί να αντιμετωπιστεί άμεσα και η ακοή να επανέλθει στα φυσιολογικά της όρια. Ο τύπος αυτός ονομάζεται βαρηκοΐα αγωγιμότητας. Σε βλάβη του έσω ωτός, του νεύρου της ακοής ή του τμήματος του εγκεφάλου που επεξεργάζεται την πληροφορία, λέγεται νευροαισθητήριος βαρηκοΐα. Όταν η απώλεια ακοής αποτελεί συνδυασμό των δυο παραπάνω ονομάζεται μικτού τύπου.
Ποια τα βασικά αίτια;
Τα αίτια της βαρηκοΐας είναι πολλά και περιλαμβάνουν σύνδρομα, λοιμώξεις, αποφρακτικά φαινόμενα, βλάβες νεύρων ή αγγείων και μεταβολικές διαταραχές Τα συχνότερα αίτια που προκαλούν βαρηκοΐα αγωγιμότητας είναι:
- Βύσμα κυψελίδας (κεριού) στον έξω ακουστικό πόρο είναι η συχνότερη και η πιο εύκολα αντιμετωπίσιμη αιτία.
- Λοίμωξη του μέσου ωτός (ωτίτιδα) ή συλλογή υγρού σε αυτό (εκκριτική μέση ωτίτιδα)
- Ωτοσκλήρυνση που οφείλεται σε καθήλωση των οσταρίων που οδηγεί σε μη επαρκή μετάδοση του ήχου
- Τραυματισμοί του μέσου ωτός – βαρότραυμα από αεροπορικές πτήσεις και καταδύσεις που μπορούν να προκαλέσουν διάτρηση της τυμπανικής μεμβράνης και μετατόπιση των οσταρίων
Η νευροαισθητήριος βαρηκοΐα οφείλεται σε:
- Κληρονομικά σύνδρομα που γίνονται αντιληπτά από τη γέννηση του ατόμου και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι αδιάγνωστα μέχρι και τη νεαρή ενήλικη ζωή
- Συγγενή αίτια που σχετίζονται με λοιμώξεις στη γέννα ή σε μη λοιμώδη αίτια (πχ υπερχολερυθρυναιμία, ακουστική νευροπάθεια)
- Ωτοτοξικότητα από φάρμακα που εκτέθηκε το άτομο από την εμβρυική φάση (συγγενής ωτοτοξικότητα) ή που του χορηγήθηκαν στην μετέπειτα ζωή του (αμινογλυκοσίδες, φουροσεμίδη, κυτταροστατικά).
- Πρεσβυακουσία από φυσιολογική φθορά των νευρικών κυττάρων με το πέρας των ετών σε μεγαλύτερες ηλικίες
- Ακουστικό τραύμα από έκθεση σε ξαφνικό δυνατό θόρυβο όπως πυροβολισμό, έκρηξη, ή πολύ δυνατή μουσική. Η συγκεκριμένη βαρηκοΐα ορισμένες φορές επανέρχεται μόνη της μετά από λίγες ώρες και αφορά συνήθως τις μεσαίες συχνότητες ακοής. Η χρόνια έκθεση σε θορύβους αναφέρεται και ως χρόνια επαγγελματική βαρηκοΐα και προλαμβάνεται με τη χρήση ωτοασπίδων.
- Αιφνίδια βαρηκοΐα η οποία είναι συχνή, εμφανίζεται άμεσα και παραμένει χωρίς να υπάρχει εμφανής παθολογία που την προκαλεί
- Λοιμώξεις των ανώτερων ακουστικών κέντρων (μηνιγγίτιδα, λαβυρινθίτιδα)
- Κοχλιακή ωτοσκλήρυνση που συχνότερα προκαλεί μικτού τύπου βαρηκοΐα
- Ακουστικό νευρίνωμα και όγκοι γεφυροπαρεγκεφαλιδικής γωνίας
- Αίτια που σχετίζονται με το ισοζύγιο υδάτων στο έσω ους όπως ο ενδολεμφικός ύδρωπας (νόσος Meniere), το συρίγγιο ή το έλλειμα του άνω ημικύκλιου σωλήνα και το σύνδρομο του ευρέος υδραγωγού της αιθούσης
Ποια τα συμπτώματα;
Μια αργά εξελισσόμενη βαρηκοΐα που δεν προκαλεί άλλα συμπτώματα στο άτομο (όπως ίλιγγο ή εμβοές) μπορεί να μείνει αδιάγνωστη για πολύ καιρό. Το πιο συχνό συμπτώματα ενός ατόμου που πάσχει από βαρηκοΐα είναι ότι δυσκολεύεται αρχικά να αντιληφθεί τι του λένε οι συνομιλητές του ειδικά σε περιβάλλον με φασαρία. Συχνά μπερδεύει την ομιλία με άλλους θορύβους ή δεν ακούει καθημερινούς ήχους (πχ το τηλέφωνο όταν χτυπάει). Ζητάει από τους υπόλοιπους να μιλήσουν πιο δυνατά ή να επαναλάβουν αυτό που του είπαν και συχνά μιλάει και εκείνος/η πιο δυνατά. Τα παιδιά μπορεί να δυναμώνουν περισσότερο την ένταση της τηλεόρασης ή να δείχνουν ότι αγνοούν τους γονείς τους. Τελικά, η μείωση ακοής επηρεάζει την επικοινωνία και κοινωνικοποίηση του ατόμου, το οποίο μπορεί να μη συμμετέχει σε συζητήσεις ή να αποφεύγει κοινωνικές εξόδους. Ο έλεγχος της ακοής γίνεται απλά και γρήγορα στο εξωτερικό ιατρείο ΩΡΛ με το ακοόγραμμα και τον πιο εκτενή ακοολογικό έλεγχο όπου αυτό επιβάλλεται. Τα παιδιά μικρής ηλικίας που δεν συνεργάζονται για την ολοκλήρωση του ακοογράμματος, μπορούν να υποβληθούν σε εξετάσεις ακοής με τις ωτοακουστικές εκπομπές και τα προκλητά δυναμικά (ABR). Οι παραπάνω εξετάσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν σε παιδιά ηλικίας 3 μηνών και πάνω κατά την διάρκεια του ύπνου τους. Από 6 μηνών έως 6 ετών οι εξετάσεις μπορούν να γίνουν με τη χορήγηση ήπιας αναισθησίας (χλωράλη) που χορηγείται στο παιδί από το στόμα σε μορφή σιροπιού.
Πως θεραπεύεται η βαρηκοΐα;
Η θεραπεία της βαρηκοΐας εξαρτάται απόλυτα από την αιτία που την προκαλεί και τον χρόνο που έμεινε αθεράπευτη. Αυτοί οι παράγοντες θα καθορίσουν το κατά πόσο θα υπάρξει πλήρης ίαση της πάθησης. Η βαρηκοΐα που προκαλείται από ανατομικά κωλύματα/δυσλειτουργίες του συστήματος αγωγής του ήχου (βαρηκοΐα αγωγιμότητας) συνήθως θεραπεύεται πλήρως από την απλή αφαίρεση βύσματος κυψελίδας στο εξωτερικό ιατρείο μέχρι την αποκατάσταση της τυμπανικής μεβράνης και την οσταριοπλαστική (ωτοχειρουργική) σε πιο προχωρημένες βλάβες. Οι λοιμώξεις του αυτιού που προκαλούν βαρηκοΐα πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα και αποτελεσματικά και να αποφεύγεται η χρονιότητα της φλεγμονής η οποία μπορεί να προκαλέσει περισσότερη βλάβη στην περιοχή. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στις περιπτώσεις αιφνίδιας βαρηκοΐας και ακουστικού τραύματος από θόρυβο, καταστάσεις οι οποίες προκαλούνται από οξεία φλεγμονή του ακουστικού νεύρου. Σε αυτές τις περιπτώσεις η έγκαιρη (εντός 48 ωρών) διάγνωση και έναρξη θεραπείας μπορούν να αναστρέψουν τη βλάβη στο νεύρο ώστε να μη γίνει μόνιμη και το άτομο να διατηρήσει μια φυσιολογική ακοή. Γενικά η βαρηκοΐα που οφείλεται σε βλάβη του νεύρου είτε είναι συγγενής, κληρονομική ή επίκτητη (νευροαισθητήριος βαρηκοΐα) σπάνια μπορεί να θεραπευτεί πλήρως και το άτομο μπορεί να χρειάζεται κάποιο βοήθημα ακοής (ακουστικό βαρηκοΐας, κοχλιακό εμφύτευμα).